Staljingrad (Stalingrad) 1993

Žanr: drama/ ratni/ istorijiski

Trajanje: 138 min

Ocjena: 9/10

Staljingradska bitka je jedan od najkrvavijih okršaja u Drugom svjetskom ratu ali i samoj ljudskoj istoriji. Može se sa pravom reći da je to bio jedan od sukoba koji je donio veliku prekretnicu jednog globalnog sukoba koji baš u ovim majskim danim, doživljava 80 godišnjicu od završetka. I dok su ispisani broji članci o ovom velikom sudaru Nacističke Njemačke i Sovjetskog Saveza koji se odigrao na obalama rijeke Volge a gdje smo često mogli čuti o odvažnosti onih koji su se branili i na kraju doveli do toga da Nacizam bude poražen malo kada smo direktno mogli saznati iz prvog plana kako je zaista bilo onim koji su u bukvalnom smislu ''napadači''.

Po principu ''pobjednici istoriju pišu'' često i u slučaju Drugog svjetskog rata u prvom planu smo gledali situaciju i život onih koji su pobjedili i bili tkz'' pravednici'' dok su gubitnici u svemu tome dobijali lošu etiketu i sporednost. Mada, neki projekti u slučaju sedme umjetnosti, dotakli su se i te teme osvajača i njihovog pogleda na sam rat i jedan užas koji on donosi pa i u slučaju velikih bitaka. Takav jedan, koji otvara teme strahota za jednog čovjeka i surovost jedne osvajačke politike, upravo je njemački film pod nazivom Staljingrad. Ovaj projekat režisirao je Jozef Vilsmajer dok scenario potpisuje Ginter Rohbah. Glavne uloge u ovom filmu tumače: Dominik Horvic, Tomas Krečman, Johan Nikel, Sebastijan Rudolf i Silvester Grot.

Radnja ovog filma počinje u ljeto 1942.godine i početka velike ofanzive Nacističke Njemačke a sve s ciljem zauzimanja Staljingrada i prelaska Volge a gdje jedan njemački vod u kojem su i vojnici Fric (Horvic), Malfred (Nikel) i Gege (Rudolf) dobiju zadatak da iz Italije gdje su na odmoru odmah krenu na Istočni front. Oni pri dolasku na staljingradski front dobijaju novog komandanta poručnika Vitcalta (Krečman). Svi oni kao vod odmah na svojoj koži osjete šta zapravo donosi jedna bitka a gdje pritisak postaje još veći jer im komanduju često bezobzirni i okrutni oficiri koji malo mare za ljudske živote. Za njih kao i ostale vojnike, život u bitci postaje sve teži sa dolaskom zime i okruženja u kojem se nađu nakon što Crvena armija opkoli Vermaht kod Staljingrada.

Za ovaj filmski naslov, može se reći, da je jedan slikovit prikaz muka i patnji koje čovjek proživljava u ratnom sukobu u koji je da li sa voljom ili sasvim slučajno, uvučen pod uticajem određene pogrešne ideologije. I u slučaju glavnih junaka, što će i u ovom ratnom filmu pomalo djelovati kao kliše, gledalac može da posmatra grupicu vojnika koji sa različitim stavovima i mišljenima oslikavaju jednu ratnu atmosferu. Samo u slučaju ovih glavnih junaka ili antijunaka, nije prikazana slika dešavanja izvan okvira jednog događaja već su i junaci sa svojim mislima i postupcima dio jedne sudbine koju određuje jedan događaj. Tako će iz perspektive glavnih junaka, gledalac moći vidjeti i trenutke opuštanja ali one glavne trenutke užasa i stradanja koji dolaze kao kulminacija i vrhunac u sudbini čovjeka. Nekako film kroz sudbinu pojedinca, prikazuje i sudbinu cijele nacije u jednom teškom vremenu rata i razaranja.

Transformacija ličnosti u ovom ostvarenju dobro dolazi do izražaja te je i to sibolika jednog naroda koji je krenuo naivno u jedan ratni vihor. Tako će gledalac moći da vidi na samom početku stav i razmišljanje jednog običnog vojnika kojo dolazi iz perspektive glavnih likova koji sa mnogo poletnosti i elana kreću u rat protiv sovjeta. Međutim, kako film odmiče te su prikažu scene borbi, ubijanja i drugih surovosti a koje ne donose uspjeha za osvajačku vojsku naši junaci polako mijenjaju raspoloženje i počinju doživljavati umor i gubljenje želje za jedan okršaj. Taj jedan gubitak interesa za borbu i brutalnost koju su vidjeli a koja im mijenja psihu, dobro se oslikava i kroz scene kojima režiser daje posebu pažnju kako vizuelno ali i dijaloški. Tako možemo vidjeti jednog od junaka koji u početku mašta, zadivljen riječima Nacista, kako će moći živjeti na istoku i imati plodnu zemlju na kraju postaje obeshrabren, bijesan i na kraju potpuno letargičan prema svemu oko njega dok se pritisci rata i sukoba nastavljaju.

Film kroz prizmu jedne bitke, predstavlja i trenutke u kojem junaci uprkos činjenici što pripadaju jednoj osvajačkoj vojsci koja vodi nepravedan i osvajački rat, pokušavaju zadržati moralne vrijednosti koje se lako gube u dehumanizujućem okruženju. Tako su i sami svjedoci maltretiranja  i mučenja dok su na jedan način i neposredno u to uvučeni. I po pitaju pravila i moralnosti, i tu je vidljiva određena transformacija. Tako ćemo tokom same bitke vidjeti slučajeve gdje se neki od glavnih junaka bore da sačuvaju živote kako vlastite ali i drugih ljudi tako što žele da poštuju ratna pravila koja u jednoj bitci gube sva značenja. To ih dovodi u sukob sa oficirima posebno onih koji su privaženi nacizmu te ih isti često tjeraju da ubijaju civile. Sa jedne strane gledalac će moći da vidi običnog vojnika koji mora slijepo da sluša naređenja pretpostavljenih. Na jedan način, to oslikava i borbu ljudskosti i surovosti u jednom grotlu pakla koje donosi jedna bitka a gdje svako biće doživljava dehumanizujući tretman.

Scene su kao što je i rečeno, krajnje sumorne i prepune ratnog razaranja i svih patnji. Posebno trenuci zime dodatno kroz objektiv donose očaj a u kojem je dobro oslikan trenutak propadanja ljudskosti i svih moralnih načela a gdje jedino na trenutak prorade emocije. ''Čak i posljednji trenutak filma gdje jedan od junaka kaže ''Da se od studeni ne može ni plakati'' govori koliko je jedno takvo vrijeme prikaz pakla u kojem su zavšili svojim odlukama i privaženošću pogrešnim idejama. U atmosferi zime, oslikani su trenuci  u kojima glavni junaci pokušavaju preživjeti boreći se sa snijegom a gdje čak pokušavaju pronaći i način da se izvuku iz ovog pakla.

Sve u svemu ovo je jedan anti-ratni film koji ne donosi konkretno nikakvu promociju nacizma ili slično niti traži pomilovanje za učesnike određenih sukoba koje su vođenje pod plaštom osvajanja i kreiranja novog svijeta po želji diktatora. Film čak kao što bi se to očekivalo, ni na trenutak, ne osuđuje suprotnu stranu protiv koje su naši junaci bore već sve njih svrastava u jedan kolektivni užas koji donosi rat i oslikava njihove patnje. Ukratko, ovaj film donosi sudbinu čovjeka koji je iskorišten od strane zle ideologije te je žrtvovan u jednom velikom sukobu.

Đorđe Čereković